Trước khi “ đào sâu ” cái mặt, xin mở dấu ngoặc ở đây để “ vinh danh ” tiếng Việt : Phần lớn những gì nằm trên cái mặt đều bắt đầu bằng chữ " m ”, trên thế giới chưa có thứ tiếng nào như vậy hết ! Đây, nhìn coi :
trên mặt có mắt, mũi, miệng ( mồm ) , má. Ở “ mắt ” có mày, có mi, có
mí mắt, rồi mắt mụp, mắt mọng nước, mắt mơ màng, mắt mơ mộng, mắt mờ,
mắt mù… Qua tới “ mũi ”, ngoài “ mùi ” ra không thấy chữ “ m ” nào khác
dính vào. Có lẽ tại vì cái mũi nó… cứng khư, không….linh hoạt. Ấy vậy
mà nó – cái mũi – và “ chân mày ” ( cũng kém linh hoạt như cái mũi ! )
lại được đi kèm với cái mặt để… hổ trợ cho tiếng “ mặt", trong từ ngữ
thông thường : “ mặt mũi ” , “ mặt mày ” , làm như nếu nói “ mặt ”
không, phát âm nghe…. trơn lùi, nhẹ hểu không lọt lỗ tai ! Cho nên
người ta nói “ mặt mũi bơ phờ ” , “ mặt mày hốc hác ” , chớ ít nghe “
mặt bơ phờ, mặt hốc hác ” . Bây giờ tới “ miệng ”, thì có môi, có mép,
rồi mồm mép, môi miếng, miệng méo, miệng móm, mím môi, mếu máo, mấp máy,
bú mớm, mút mát…. Đến “ má ” thì ngoài “ mặt mụn ” chỉ có “ mi một cái
” là còn thấy chữ “ m ” nhè nhẹ phất phơ…. Tiếng Việt hay quá !
Trở về với cái mặt. Ông Trời, khi tạo ra con người, ban cho cái mặt là một ân huệ lớn. Nhờ có cái mặt mà con người nhận ra nhau, chồng nhận ra vợ, con
nhận ra cha, biết ai là bạn ai là thù v.v…. Thử tưởng tượng một ngày
nào đó bỗng nhiên không ai còn cái mặt nữa. Nếu có sống được nhờ một sự
nhiệm mầu nào đó, thử hỏi con người lấy gì để nhận diện nhau ? Chồng vợ, cha con, bạn thù gì đều… xà ngầu. Vậy là loạn đứt ! Cho nên xưa nay, người ta coi
trọng cái mặt lắm. Có người còn nói : “ Thà chịu mất mạng chớ không bao
giờ để cho mất mặt ” ! Vì vậy, rủi có ai lỡ lời chạm tự ái một người
nào thì người đó thấy bị… mất mặt, liền đưa một nắm tay lên hăm he : “
Thằng đó, bộ nó giỡn mặt tao hả ? Tao phải dằn mặt nó một lần cho nó
biết mặt tao ”. Rồi, bởi vì cái mặt nó…. nặng ký như vậy cho nên khi nói
về một người nào, người ta chỉ nhắm ngay vào cái mặt của người đó để mà
nói. Nếu ghét thì gọi “ cái bảng mặt ” ( Cái mặt mà như tấm bảng thì
thiệt tình thấy chán quá ! Thường nghe nói : “ Cái bảng mặt thằng đó tao coi
hổng vô ! ” ) Nếu hơi khinh miệt thì gọi “ cái bộ mặt ” ( “ Thằng này
có bộ mặt ăn cướp ! ” ) Còn khi thương thì cái mặt trở thành “ cái gương
mặt ” ( “ Em có gương mặt đẹp như trăng rằm ! ” ) Chưa hết ! Khi nổi
giận muốn… hộc máu, người ta cũng chỉ nhắm vào cái mặt của đối thủ chớ
không chỗ nào khác để “ dộng một đạp ” hay “ cho một dao ” hay “ phơ một
phát ” hay…“ tạt một lon a-xít ” ! Bởi vậy, xưa nay những người có "nợ
máu" lúc nào cũng sợ bị "nhìn mặt trả thù", và hồi thời chống Pháp,
những điềm chỉ viên đi nhìn mặt "quân phản loạn" đều lấy bao bố trùm đầu
để giấu mặt !
Con
người, khi nhìn người khác, lúc nào cũng bắt đầu ở cái mặt ( Chỉ có
người không…bình thường mới nhìn người khác bắt đầu ở cái chân hay cái
bụng hay cái lưng ! ) Ở đó – ở cái mặt – ngoài cái đẹp cái xấu ra, còn
hiện lên “ cái mặt bên trong ” của con
người. Các nhà văn gọi là “ nét mặt ”, nghe … trừu tượng nhưng suy cho
kỹ nó rất đúng. Bởi vì chỉ có cái mặt là…..vẽ được cái nội tâm của con người thật đầy đủ. Cho nên mới có câu “ Xem mặt mà bắt hình dong ”
(hình dong ở đây là cái hình dong giấu kín bên trong con người ). Cho nên, trên sòng bài, các con
bạc thường “ bắt gân mặt ” nhau để đoán nước bài của đối thủ. Cho nên
mấy “ giáo sư chiêm tinh gia ” lúc nào cũng liếc sơ cái mặt của thân chủ
trước khi nâng bàn tay lên xem chỉ tay, để….định mức coi
“ thằng cha này nó sẽ tin mấy phần trăm những gì mình nói ” ! Thì ra,
đời người không nằm trong lòng bàn tay như mấy "thầy" đó nói, mà nó nằm
ngay trên nét mặt !
…
Ở
đây, ông bà mình nói : "Phải muối mặt mới làm được như vậy". Thật là
chí lý ! Cái mặt đã muối rồi thì đâu còn sợ….bị thúi hay bị sình ! Ta cứ
tỉnh bơ thôi !
Bởi cái mặt nó phản ảnh con
người nên hát bội mới “ dặm mặt ” sao cho đúng với cái “ vai ”. Để khi
bước ra sân khấu, khán giả nhận ra ngay “thằng trung, thằng nịnh, thằng
hiền, thằng dữ ”…v v. Ngoài đời, không có ai dặm mặt, nhưng vẫn được
người khác “ nhận diện ” là : thằng mặt gà mái, thằng mặt có cô hồn,
thằng mặt… mẹt, mặt mâm, mặt thớt, mặt hãm tài, mặt đưa đám, mặt trù cha
hại mẹ, mặt mốc, mặt…mo …. v v.
Để chấm dứt bài này, và để được yên thân, xin phép độc giả cho tôi" vác cái mặt của tôi" đi chỗ khác !
(SƯU TẦM) blog UOT MI
